نخستین طرح‌هایی که از مشاهده یاخته اندامگان‌ها رسم شد.

یکی از مفاهیم بنیادین زیست‌شناسی نظریه سلولی یا نظریه یاخته است که بنا بر آن: تمام موجودات زنده (جانوران-گیاهان-تک‌سلولی‌ها) از یاخته و فرآورده‌های فعالیت یاخته به وجودآمده‌اند.

این نظریه با پژوهش‌های بسیاری که در سده نوزدهم توسط پژوهشگرانی مانند سوخت‌وسازی همه یاخته‌ها وجود دارد و فعالیت جاندار روی هم رفته نتیجه مجموع فعالیت‌ها و برهمکنش واحدهای سلولی سازنده آن است.

نظریه سلولی تاثیر زیادی بر همه زمینه‌های پژوهشی زیستی داشته‌است. پیشرفت و تکامل زیست‌شناسی سلولی در سده بیستم به دو دلیل عمده بوده‌است: افزایش حد تفکیک وسایل تجزیه که مهمترین آنها میکروسکوپ الکترونی و فنون مربوط به پراکندگی پرتو ایکس می‌باشد. نزدیکی یاخته‌شناسی با رشته‌های دیگر پژوهش زیستی به‌ویژه با ژنتیک، فیزیولوژی و زیست‌شیمی که سرانجام به از میان رفتن مرزهای ساختگی این علوم و ایجاد دانشی بر اساس تشکیلات مولکولی سلول انجامید.

پیشینه

در اوایل سده هفدهم، گالیله کنجکاوانه برای دیدن ستاره‌ها چند عدسی را روی هم قرار داد. او برای آزمایش‌های رابرت هوک کشف شد. در میانه‌های سده هفدهم، «آنتونی فان لیوونهوک» میکروسکوپی ساخت و با آن به اجسام بسیاری نگاه کرد. از جمله این اجسام، لایهٔ بسیار نازکی از چوب پنبه پوست درخت بود. در مقابل چشمان او خانه‌های منظم، مثل کندوی زنبور عسل نمایان شدند. او آن خانه‌ها را سلولا^[۱] یا همان «یاخته» نامید. در واقع، او یاخته‌های مرده را مشاهده کرده بود، نه یاخته‌های زنده و آن هم فقط دیواره‌های یاخته‌ای را.

در اوایل سده هجدهم، پژوهندگان دریافتند که درون یاخته مایعی وجود دارد و آن را پروتوپلاسم (

۱- تمام موجودات زنده از یک یا چند یاخته ساخته شده‌اند.

۲- یاخته واحد سازمانی تمام موجودات زنده، به جز ویروس‌ها، است.

۳- تمام یاخته‌ها از یاخته‌های قبلی ساخته می‌شوند.

Wikipedia contributors, "Cell theory," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Cell_theory&oldid=468958991 (accessed January 1, 2012).